Datum: 16-7-2024
De afgelopen maand verscheen er een rapport van de Groene Stad Challenge waaruit blijkt dat de vergroening in veel Nederlandse steden en dorpen afneemt. Het gaat hierbij om de vergroening van stedelijke leefomgevingen, zoals openbaar groen en tuinen. Het rapport ‘Zorg voor groen’ van Rekenkamer Rotterdam laat zien dat de wens om steden te vergroenen groot is, maar dat er te weinig financiële middelen beschikbaar zijn. Daarnaast denken gemeentelijke afdelingen te sterk vanuit hun eigen referentiekaders, in plaats van samen te werken. Zorgwekkende ontwikkelingen, als je kijkt naar de toenemende klimaatverandering.
Meer tegels, minder groen
Het rapport van de Groene Stad Challenge toont dat het aandeel tegels en asfalt in de openbare ruimte toeneemt met 0,5%. Tegelijkertijd krimpt het aandeel particulier en openbaar groen met 2,6%. Er is een lichte toename in struikgewas met 0,3%, maar de boomkroonbedekking is afgenomen met 0,6%. Dat terwijl slechts 15% van de steden is bedekt met bomen. Dit is ver onder de 30% die de 3-30-300-regel* voorschrijft. Door de bevolkingsgroei is het aantal vierkante meters groen per inwoner drastisch verminderd. Dit geldt zowel voor het openbaar groen per inwoner, dat met 8% is gedaald, als voor het totale groen per inwoner, dat met 19% is afgenomen. Volgens Rekenkamer Utrecht is het aantal huishoudens in Utrecht de afgelopen 7 jaar met ongeveer 7% toegenomen. Tegelijkertijd nam het groenoppervlak met slechts 2,5% toe, wat betekent dat er per saldo minder groen in de omgeving is gekomen. Kortom, er zijn vele duizenden vierkante meters waardevol groen verloren gegaan.
*3-30-300-regel
3-regel: dicht bij elke woning, school of werkplek staan minimaal 3 volwassen bomen. 30-regel: elke buurt heeft minstens 30% boomkronen en daardoor schaduw en verkoeling. 300-regel: vanuit iedere woning, school of werkplek is er binnen 300 meter een parkje waar je kunnen verblijven en recreëren.

Het rapport van de Groene Stad Challenge toont dat het aandeel tegels en asfalt in de openbare ruimte toeneemt met 0,5%, terwijl het aandeel openbaar en particulier groen krimpt met 2,6%.
Bebouwing vs. vergroening
Uit cijfers van ABF Research blijkt dat er in 2023 een tekort is van 390.000 woningen in Nederland. De onderzoekers hebben gekeken naar de groei van de bevolking en de te verwachte huizenbouw. Het tekort aan woningen is sterk gestegen omdat het aantal huishoudens in Nederland sneller toeneemt dan gedacht. Dat komt volgens ABF grotendeels door de komst van Oekraïense vluchtelingen. Ook zijn er minder plekken in verpleeghuizen, waardoor ouderen langer in hun huis blijven wonen. Om de woningnood op te kunnen lossen, zullen er woningen bij gebouwd moeten worden. In de praktijk zal dat betekenen dat groen gaat wijken voor grijs. Dat terwijl groen in de openbare ruimte en tuinen al onder druk staat.

Groen wijkt voor grijs om de woningnood op te lossen
Gemeenschappelijk belang groen en grijs
Vaak praten we over ‘groen of grijs’, alsof het tegenpolen van elkaar zijn. Op het eerste gezicht zijn de groen- en infrasector inderdaad twee totaal verschillende werelden. De groensector focust zich voornamelijk op het creëren en onderhouden van groene ruimtes, met als doel een groene leefomgeving te bevorderen en de biodiversiteit te verbeteren. De infrastructuursector daarentegen richt zich op het ontwikkelen en onderhouden van fysieke structuren om de veiligheid, het welzijn in de samenleving en de economische groei te ondersteunen. Ondanks de verschillen tussen deze sectoren, ontmoeten ze elkaar in één belangrijke gemeenschappelijke waarde: het verbeteren van de kwaliteit van onze leefomgeving. Beide sectoren zijn onmisbaar om dit gezamenlijke doel te kunnen realiseren.
Kostenefficiënt groen
Het investeren in de juiste hulpmiddelen voor bomen in de bebouwde omgeving levert op de lange termijn flinke besparingen op in tijd, arbeid en onderhoudskosten. Wanneer bomen vanaf de aanplant de juiste ondersteuning krijgen is de kans op een grote, sterke en gezonde boom aanzienlijk hoger. Dit vermindert het risico op ziektes en vroegtijdige uitval, waardoor de boom niet steeds vervangen hoeft te worden of intensief onderhoud vergt. Bovendien voorkomen deze maatregelen schade aan de omringende infrastructuur, zoals wortelopdruk en kapotte kabels en leidingen door wortelgroei. Dit voorkomt gevaarlijke verkeerssituaties en torenhoge reparatiekosten. Door vooraf zorgvuldig te plannen en te investeren in de levensvatbaarheid van groen in de bebouwde omgeving, kunnen steden dus op lange termijn efficiënter en kosteneffectiever opereren.

Wortelopdruk in de openbare ruimte
Groen in grijs integreren
Laten we vanaf nu niet meer denken in de termen ‘groen of grijs’, maar in ‘groen en grijs’. Dit hoeft namelijk helemaal geen keuze te zijn. Met de juiste hulmiddelen en technieken kan groen naadloos worden geïntegreerd in grijze infrastructuren. De afgelopen jaren zijn er innovatieve projecten gebouwd waar groen en infrastructuur hand in hand samengaan.

De Trudo Toren, het verticale bos in Eindhoven
Trudo Toren in Eindhoven
De Trudo Toren, gelegen in het creatieve stadsgebied Strijp-S in Eindhoven, is een imposant voorbeeld van een project waarin groen is geïntegreerd in grijs. Dit verticale bos is 70 meter hoog en biedt plek voor 125 volwassen bomen (tot 6,5 meter hoog) en 5.200 struiken, planten, klimmers en hangers. De toren is ontworpen door de architect Stefano Boeri, ook bekend van Bosco Verticale in Milaan. Bosco Verticale bestaat uit twee wolkenkrabbers met hoogtes van 111 en 76 meter. De torens bieden samen ruimte voor 730 bomen, 5.000 struiken en meer dan 12.000 andere planten. Het planten van bomen op torenhoge gebouwen vormt een uitdaging, aangezien ze op zulke hoogtes blootstaan aan harde wind. De stabiliteit van de bomen is een belangrijke factor om de veiligheid van de bewoners en stadsbezoekers te kunnen waarborgen. Hiervoor is de kluitverankering van GreenMax toegepast in de Trudo Toren. Kluitverankering biedt bomen ondergronds stabiliteit en behoudt tegelijkertijd de natuurlijke bewegingsvrijheid van de bomen. Tot nu toe raasden diverse windsnelheden al langs de Trudo Toren en de bomen staan nog steeds keurig recht.

Bomen op spectaculaire hoogtes in Wonderwoods in Utrecht. Bron afbeelding: Wonderwoods
Wonderwoods in Utrecht
Wonderwoods is een unieke en innovatieve toren in hartje Utrecht die stedelijk wonen combineert met natuur. Met een verticaal bos van 360 bomen en bijna 10.000 planten wordt dit dé groene eye-catcher van Utrecht. Niet alleen is het verticale stadsbos prachtig om te zien; de bomen en planten nemen samen jaarlijks 5.400 kg CO2 op en geven er ruim 41.400 kg zuurstof voor terug. Ook hier is de kluitverankering van GreenMax ingezet om de bomen de nodige stabiliteit te bieden.

Bomen op een dakconstructie op het Beursplein in Amsterdam
Bomen planten op betonnen daken
Niet alleen verticale bossen zijn een oplossing om groen te integreren in grijze gebouwen, ook het planten van bomen op betonnen dakconstructies is een mogelijkheid. Zo zijn bomen op het Beursplein in Amsterdam boven op een grote ondergrondse fietskelder geplant. Doordat er zich onder het plein een fietskelder bevindt, ontstaat er op het plein automatisch een dakconstructie. Hierdoor was er een zeer lage opbouwhoogte beschikbaar voor de bomen. Daarnaast moest het plein geschikt zijn voor zware lasten tijdens evenementen, waarbij zettingsverschillen en wortelopdruk niet geaccepteerd werden. Het TreeParker-systeem bood hier een uitkomst. In dit ondergrondse boombunkersysteem krijgen bomen extra groeiruimte zonder de omringende infrastructuur te beschadigen. Hetzelfde geldt voor het Mediaplein in Antwerpen en Place de la Comédie in Montpellier, waar boven een ondergrondse parkeergarage bomen werden geplant in het TreeParker-systeem. Op het eerste oog lijkt het alsof de bomen in het beton staan, maar ondergronds hebben ze alle ruimte, voeding, water en zuurstof tot hun beschikking om gezond oud te kunnen worden.

Bomen op een dakconstructie op het Mediaplein in Antwerpen
Samenwerking tussen sectoren
De noodzaak van een goede planning en voorbereiding benadrukt het belang van een geïntegreerde aanpak tussen de groen- en infrastructuursector. Door de samenwerking van deze sectoren te versterken, kunnen innovatieve oplossingen worden ontwikkeld die zowel het stedelijk groen als de infrastructuur ten goede komen. Dit resulteert in een toekomstbestendige en leefbare omgeving waarin mensen graag wonen, werken en recreëren. Een waardevolle en bovendien noodzakelijke investering voor toekomstige generaties.