Het planten van bomen in de stedelijke omgeving is een essentiële stap in de richting van het creëren van klimaatadaptieve en leefbare steden. Het plaatsen van bomen in boombakken op stadspleinen, in winkelstraten, op parkeerplaatsen of in stadsparken is een populaire keuze om een esthetisch en karaktervol stadsbeeld te creëren. Echter, het planten van bomen in boombakken brengt verschillende uitdagingen met zich mee. In dit artikel zullen we deze uitdagingen bespreken en ook kijken naar een alternatieve aanpak: het gebruik van boombakken zonder bodem.
Beperkte ruimte voor wortelgroei
Eén van de grootste uitdagingen van het planten van bomen in boombakken is de beperkte ruimte voor de wortels om te groeien. Vaak groeien de wortels in boombakken in cirkelvormige patronen, ook wel het ‘bloempoteffect’ genoemd. Dit kan leiden tot verstikking van de wortels en een verminderde opname van voedingsstoffen en water. Bovendien kan de beperkte grond in een boombak snel uitgeput raken van essentiële voedingsstoffen. Als gevolg hiervan kan de boom tekenen van stress gaan vertonen, zoals vergeling van bladeren, verminderde groei en zelfs vroegtijdige sterfte. Bovendien kan een boom met beperkte wortelgroei minder stabiel zijn en een groter risico lopen op omvallen bij sterke wind of stormen.
Wortelrot op de loer
Te weinig of juist te veel water kan schadelijke gevolgen hebben voor de boom. Wanneer er onvoldoende drainage is, kan water zich ophopen in de grond of in een boombak. Dit stilstaande water komt terecht in de luchtzakjes van de grond, waardoor de wortels van de boom geen zuurstof kunnen opnemen die ze nodig hebben om te ademen. Als gevolg hiervan kunnen de wortels verdrinken of verstikken, wat betekent dat ze niet effectief water en voedingsstoffen kunnen opnemen om de boom te voeden. Dus zelfs als er veel water aanwezig is, kan de boom in feite lijden aan een gebrek aan wateropname vanwege de verstikte wortels. Het is een paradoxale situatie waarbij te veel water (door slechte drainage) kan leiden tot symptomen die lijken op die van watertekort. Om dit te voorkomen, wordt meestal een afwateringsgat toegepast in de boombak.
Thermische schommelingen
Boombakken, vooral die gemaakt zijn van materialen zoals metaal of bepaalde soorten kunststof, hebben de neiging om snel op te warmen wanneer ze worden blootgesteld aan direct zonlicht. Deze snelle opwarming kan schadelijke gevolgen hebben voor de bomen die erin geplant zijn, zoals wortelstress, waterverdamping en een vermindering van groeisnelheid. Om de negatieve effecten van temperatuurschommelingen in boombakken te minimaliseren, is het belangrijk om de juiste materialen te kiezen, regelmatig water te geven, en indien mogelijk, schaduw of isolatie te bieden aan de bakken tijdens de heetste delen van de dag.
Boombakken zonder bodem: de oplossing?
Een interessante oplossing om de uitdagingen voor bomen in een boombak te minimaliseren, is het gebruik van een boombak zonder bodem. Hierbij wordt de boom in volle grond geplant en dient de boombak als een sierlijke omranding rondom de boom. Dit brengt verschillende voordelen met zich mee:
- Natuurlijke wortelgroei: Doordat de boom in de volle grond wordt geplant, kunnen de wortels zich op een natuurlijke manier verspreiden. Daarnaast heeft de boom in de volle grond toegang tot natuurlijke voedingsstoffen.
- Betere waterhuishouding: De natuurlijke grond biedt een betere drainage en voorkomt dat water zich ophoopt rond de wortels.
- Stabiele temperaturen: De volle grond biedt een natuurlijke isolatie tegen temperatuurschommelingen.
Ondergrondse groeiruimte beperkt in de stad
Nu is het zo dat een boombak zonder bodem cruciale voordelen met zich meebrengt, maar dat neemt niet weg dat er in de stedelijke omgeving weinig ondergrondse groeiruimte is voor bomen. Wanneer een boom in de volle grond wordt geplant in plaats van in een boombak, wordt het probleem eerder een niveau verplaatst dan dat het daadwerkelijk wordt opgelost. Daarom raden we in veel gevallen – afhankelijk van de situatie – aan om de boom extra doorwortelbaar volume te bieden door ondergronds een boombunkersysteem toe te passen. Hiermee wordt er een ondergrondse ruimte gecreëerd waarin boomwortels ongehinderd kunnen groeien. Terwijl de boom de kans krijgt om gezond oud te worden in de stedelijke omgeving, blijft tegelijkertijd zowel de boven- als ondergrondse infrastructuur intact.
Verplaatsbare boombakken voor evenementen
We begrijpen dat het niet in iedere situatie mogelijk is om een boombak zonder bodem te plaatsen. In steden bruist het vaak van de evenementen, zoals festivals en markten, waardoor verplaatsbare boombakken soms noodzakelijk zijn om hier ruimte voor te kunnen bieden. Daarnaast worden boombakken tijdens evenementen ook vaak ingezet als roadblockers. Hoewel verplaatsbare boombakken in zulke situaties een uitkomst kunnen bieden, staat daar tegenover dat de bomen zeer waarschijnlijk niet oud zullen worden en hun potentieel daardoor niet optimaal wordt benut.
Grote bomen op een sfeervol stadsplein
Uit onderzoek van RIVM is gebleken dat groen stress vermindert en beweging en sociale interactie kan stimuleren. Dit heeft een positief effect op zowel de mentale als fysieke gezondheid van mensen. Daarom is het des te mooier dat een stadsplein, waar veel evenementen plaatsvinden, is voorzien van prachtige, grote en gezonde bomen. In de zomer dienen ze als natuurlijke parasols, zodat mensen tijdens drukke evenementen niet snel oververhit raken, en in de winter kunnen ze worden versierd met talloze lichtjes om een sfeervolle en feestelijke uitstraling te creëren. En dan hebben we het nog niet gehad over de vele klimaatvoordelen die de bomen zullen opleveren voor de stad gedurende het jaar door.
Ga voor gezonde bomen
Boombakken zonder bodem bieden een veelbelovend alternatief voor stijlvolle stedelijke beplanting. Wanneer bomen in een boombak mét bodem worden geplant, hebben ze onvoldoende ruimte om zich te ontwikkelen tot grote, volwassen bomen. Het is slechts een tijdelijke oplossing voor stedelijk groen. Om toch te kunnen genieten van de voordelen van boombakken die bomen met zich meebrengen – een stijlvolle, karakteristieke uitstraling in de openbare ruimte – raden we altijd boombakken zónder bodem aan als deze mogelijkheid er is. Op deze manier kunnen bomen in de volle grond worden geplant, waardoor de wortels op een natuurlijke manier kunnen groeien. Wel adviseren we in veel stedelijke situaties om de boom ook ondergrondse te voorzien van doorwortelbaar volume door een boombunkersysteem toe te passen.
Door bomen te voorzien van de juiste groeiomstandigheden, investeren we in een groene, gezonde stedelijke omgeving op de lange termijn!
Advies over bomen in de openbare ruimte
Een stads- of dorpsplein, winkelstraat, parkeerplaats of andere openbare plek omtoveren tot een toekomstbestendige en natuurinclusieve omgeving? Maak vrijblijvend een afspraak met onze experts voor eerlijk en deskundig advies om bomen in de openbare ruimte te voorzien van de juiste groeiomstandigheden.